طرح هایی برای دستکاری در رود های ایران – منسوب به احمد حامی

این دست نویس از مهندس احمد حامی است. اشراف او به جغرافیا، زمین شناسی و رود های ایران و نیز ادبیات به کار رفته و دستخط او موید این ادعاست.  بسیاری از طرح های توصیه شده در این یادداشت از نظر علمی دیگر منسوخ و مردود اند .

این یاداشت ها قاعدتاً بایستی قبل از سال ۱۳۴۸ نوشته شده باشد زیرا تا آن سال عراق تمام پهنای شط العرب را قلمروی خود می دانست (که یکی از پیشنهاد های احمد حامی به حل این مناقشه نگاه می کند) و نیز در آن سال بود که رسماً نام شط العرب به اروند رود برگردانده شد. اقرار می کنم که من هم مانند بسیاری از هم نسلان ام با ایده هایی از این دست همدلی می کرده ایم، ایده هایی متکی بر سو استفاده از تکنولوژی، البته «مدیریت منابع طبیعی» علمی جدیدی است و نمی شود از امثال مهندس حامی انتظار داشت به این گستردگی ای که اکنون هست با آن آشنا می بوده باشند. خوشبختانه جوان های این دوره کمتر فریب یاوه هایی نظیر انتقال آب ارس به دریاچه ارومیه و یا پروژه «ایرانرود» را می خورند ولی از سالمندانی که زمانی هم رای امثال مهندس حامی بوده اند توقع می رود که گوش شنوا تری برای نظرات فعالان محیط زیست از جمله کاوه مدنی داشته باشند. در اینجا سه بخش از پیشنهاد های مندرج در دست نویس مهندس حامی را باز نویسی می‌کنم، نه برای دادگاهی کردن او بلکه برای ثبت در تاریخ.

سه یُم: بر گرداندن آب کرخه و کارون از شطالعرب (شط = ساحل)
برای اینکه یک بار برای همیشه تکلیف آب شط العرب روشن شود باید:
آب کرخه از سد کنونی {؟} به کارون برگردانید شود که پس از پیمودن ۳۵ کیلومتر در اُمّ تُمِیر به کارون بریزد. از خور مارِد تا خور موسی لایروبی شود و بخشی از آب کارون به خورموسی روان گردد تا قایق ها بتوانند میان خورموسی و کارون آمد و شد کنند و با بهره گیری از بالا و پایین رفتن آب دریا {مدّ و جذر}، نخلستان های بزرگی در دو سوی آبراه مارِد به خورموسی ایجاد گردد. مانده آب شیرین کارون به بهمنشیر برگردانده شود. با انجام کار های نوشته شده در بالا در هر ثانیه ۸۰۰ مترمکعب و در سال ۲۶ میلیارد متر مکعب آب شیرین به شط العرب روان نخواهد شد، در نتیجه آب شور به شط العرب مسلط شده همه نخلستان های کنار شط العرب خشک خواهند شد. برای آنکه نخلستان های جزیره آبادان خشک نشود آن ها را باید از بهمنشیر آبیاری کرد.
چهارم: آب کارون برای اردکان، یزد و نایین
در سال های اخیر چاه های عمیق زیادی در اردکان، نایین ، یزد و پیرامون آن ها کنده شده و از آب زیر زمینی آن ها بهره برداری می شود که هر گاه این کار دنبال شود در آینده سطح آب زیر زمینی پایین خواهد رفت و کم کم همه آب مکیده خواهد شد. پس باید در آینده به هر قیمت که شده برای یزد ، اردکان، نایین و پیرامون آن ها آب تهیه شود. مطمئن ترین {راه} تهیه آب برای این منطقه آب کارون است. بررسی های مقدماتی به این نتیجه رسیده که هرگاه آب رودخانه های سولکان و آق بولاق ( هر دو از سر چشمه های کارون هستند) با یک تونل ۸ کیلومتری به یکدیگر متصل شوند و آب آن ها انبار گردد، می شود آن را از یک تونل ۴۲ کیلومتری به دهاقان نزدیک شهرضا در ارتفاع مکان ۲۰۰۰ متری رسانید. مقدار آب ۸ متر مکعب در ثانیه یا ۲۵۰ میلیون مترمکعب در سال پیش بینی شده است که می توان با لوله ای به درازای ۳۰۰ کیلومتر آب را به نایین، اردکان، یزد و پیرامون آن ها رسانید و این نقاط را از خشک شدن نجات داد و آبادشان کرد.
پنجم: برگرداندن آب خِرسان به رود کُر
رود خرسان، یک شعبه از رود کارون است که سالانه ۲/۶  میلیارد مکعب آب آن به رودخانه کارون می ریزد. آب رودخانه خرسان از جنوب شرقی به شمال غربی روان است و آب رودخانه کُر از شمال غربی به جنوب شرقی جریان دارد. باید پایین دست رودخانه خرسان یک سد مخزنی ساخته شود و آب خرسان در آن انبار گردد و در بالا دست رودخانه خرسان هم یک سد تنظیمی ساخته شود که آب های سرچشمه های خرسان را انبار کند و هنگامی که نیاز به انرژی برق نیست، از سد مخزنی پایین دست خرسان به سد تنظیمی با تلمبه آب رسانده شود و آب انبار شده در سد تنظیمی با یک مجرای زیرزمینی به رودخانه کُر برگردانده شود.

دست کاری در طبیعت

بیان دیدگاه